اتریوم به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های بلاکچین، در طول سال‌های اخیر با چالشی جدی به نام «مقیاس‌پذیری» روبه‌رو بوده است. مقیاس‌پذیری یعنی توانایی شبکه برای پردازش تعداد زیادی تراکنش در هر ثانیه، بدون افت کیفیت یا افزایش شدید هزینه‌ها. اما با افزایش محبوبیت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps) و تقاضا برای تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر، مشکلات مقیاس‌پذیری اتریوم بیش از پیش نمایان شده است. در این میان، راهکارهای متنوعی برای بهبود این وضعیت پیشنهاد شده‌اند و یکی از بهترین راه‌حل‌ها «رول‌آپ‌ها» (Rollups) هستند. در این مقاله از تیم **اینوسویت**، به معرفی رول‌آپ‌ها و بررسی نقش آنها در بهبود مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم می‌پردازیم.
مقیاس‌پذیری در اتریوم: یک چالش جدی
اتریوم در معماری فعلی خود، هر تراکنش را به‌طور مستقیم روی زنجیره اصلی (Layer 1) ثبت و تأیید می‌کند. این روش، اگرچه امنیت و عدم تمرکز شبکه را تضمین می‌کند، اما با محدودیت‌هایی در ظرفیت پردازش روبه‌رو است. در حال حاضر، اتریوم تنها قادر به پردازش حدود ۱۵ تا ۲۰ تراکنش در ثانیه است. وقتی تعداد کاربران و تراکنش‌ها افزایش پیدا کند، شبکه با ازدحام مواجه شده و کارمزدها (یا گس فی) به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد.
اینجاست که مفهوم راه‌حل‌های لایه دوم (Layer 2) مطرح می‌شود. راه‌حل‌های لایه دوم به‌دنبال این هستند که تراکنش‌ها را به‌طور موقت خارج از زنجیره اصلی انجام دهند و سپس نتایج را در زنجیره اصلی ثبت کنند. رول‌آپ‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌های لایه دوم، توجه بسیاری را به خود جلب کرده‌اند.
رول‌آپ‌ها چیستند؟
رول‌آپ‌ها در واقع تکنیکی برای دسته‌بندی و فشرده‌سازی تراکنش‌های متعدد هستند. به‌جای ثبت هر تراکنش به‌صورت مستقل در زنجیره اصلی اتریوم، رول‌آپ‌ها تعداد زیادی از تراکنش‌ها را جمع‌آوری کرده و به‌صورت یکجا روی زنجیره ثبت می‌کنند. به این ترتیب، هزینه و زمان مورد نیاز برای تایید هر تراکنش کاهش می‌یابد.
- 1. **رول‌آپ‌های خوش‌بینانه (Optimistic Rollups)**
- 2. **رول‌آپ‌های دانش صفر (ZK-Rollups)**
رول‌آپ‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
در ادامه به بررسی هر کدام از این انواع و نقش آنها در بهبود مقیاس‌پذیری شبکه اتریوم می‌پردازیم.
- مزایای Optimistic Rollups:
- افزایش قابل‌توجه سرعت و ظرفیت پردازش
- کاهش کارمزد تراکنش‌ها
- سازگاری بالا با قراردادهای هوشمند موجود در اتریوم
رول‌آپ‌های خوش‌بینانه (Optimistic Rollups)
رول‌آپ‌های خوش‌بینانه بر این فرض استوار هستند که تمام تراکنش‌های ارسال‌شده در دسته‌ها (batches) صحیح و معتبر هستند، مگر آن‌که خلاف آن ثابت شود. به عبارت دیگر، در این روش فرض بر درستی تراکنش‌هاست و فقط در صورت وجود ادعای تقلب، تراکنش‌ها به‌طور دقیق بررسی می‌شوند. این نوع رول‌آپ‌ها می‌توانند تعداد زیادی از تراکنش‌ها را در هر دسته جای دهند و در نتیجه، ظرفیت پردازش تراکنش‌ها را به‌طور چشم‌گیری افزایش دهند. شبکه‌هایی مانند **Optimism** و **Arbitrum** از رول‌آپ‌های خوش‌بینانه بهره می‌برند و توانسته‌اند محبوبیت زیادی در میان توسعه‌دهندگان و کاربران پیدا کنند.
- مزایای ZK-Rollups:
- افزایش امنیت و حریم خصوصی
- تأیید سریع‌تر تراکنش‌ها
- مناسب برای پروژه‌هایی که به‌دنبال امنیت بالا و کاهش تاخیر هستند
رول‌آپ‌های دانش صفر (ZK-Rollups)
رول‌آپ‌های دانش صفر (Zero-Knowledge Rollups) از اثبات‌های رمزنگاری برای تأیید صحت تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. در این روش، برای هر دسته از تراکنش‌ها یک «اثبات دانش صفر» تولید می‌شود و این اثبات به زنجیره اصلی اتریوم ارسال می‌شود. زنجیره اصلی فقط این اثبات را بررسی می‌کند و نیازی به بررسی تک‌تک تراکنش‌ها نیست. شبکه‌هایی مانند **zkSync** و **Polygon zkEVM** از این نوع رول‌آپ‌ها بهره می‌برند و توانسته‌اند به لطف سرعت بالا و امنیت پیشرفته، توجه بسیاری را جلب کنند.
نقش Rollups در بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم
رول‌آپ‌ها نقش بسیار مهمی در بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم ایفا می‌کنند. با استفاده از این تکنیک‌ها، شبکه قادر است تعداد بیشتری از تراکنش‌ها را در زمان کوتاه‌تری پردازش کند و هزینه‌های کارمزد را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. یکی از اهداف اصلی شبکه اتریوم در **نقشه راه اتریوم 2.0**، ارتقاء مقیاس‌پذیری است و رول‌آپ‌ها به‌عنوان یک بخش کلیدی از این نقشه راه در نظر گرفته شده‌اند. با رشد روزافزون اپلیکیشن‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) و توکن‌های غیر مثلی (NFT)، نیاز به راه‌حل‌های مقیاس‌پذیر بیشتر از همیشه احساس می‌شود و رول‌آپ‌ها دقیقاً همان ابزاری هستند که می‌توانند این نیاز را برآورده کنند.
آیا Rollups جایگزین نهایی هستند؟
با وجود مزایای فراوان رول‌آپ‌ها، آنها به‌عنوان یک راه‌حل موقت در نظر گرفته می‌شوند. در واقع، در حالی که رول‌آپ‌ها می‌توانند بسیاری از چالش‌های فعلی شبکه اتریوم را حل کنند، توسعه‌دهندگان همچنان به‌دنبال راه‌حل‌های بهتر و پایدارتری برای آینده هستند. اتریوم 2.0 با **تغییر به مکانیزم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake)** و معرفی **شاردینگ (Sharding)** قصد دارد مقیاس‌پذیری را به‌طور بنیادی بهبود دهد.
رول‌آپ‌ها در کنار شاردینگ می‌توانند یک ترکیب ایده‌آل باشند. شاردینگ به معنای تقسیم شبکه به بخش‌های کوچک‌تر (شاردها) است که هرکدام به‌طور مستقل تراکنش‌ها را پردازش می‌کنند. رول‌آپ‌ها می‌توانند روی این شاردها اجرا شوند و ظرفیت شبکه را به‌شکل تصاعدی افزایش دهند.
نتیجه‌گیری
رول‌آپ‌ها به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و موثرترین راه‌حل‌های لایه دوم، توانسته‌اند نقش بسیار مهمی در بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم ایفا کنند. چه از نوع خوش‌بینانه و چه دانش صفر، رول‌آپ‌ها توانسته‌اند تراکنش‌ها را سریع‌تر و ارزان‌تر کنند و تجربه بهتری را برای کاربران به ارمغان آوردند.
با ورود به عصر اتریوم 2.0 و افزایش استفاده از فناوری‌هایی مانند شاردینگ، انتظار می‌رود رول‌آپ‌ها همچنان به‌عنوان بخشی حیاتی از اکوسیستم بلاکچین باقی بمانند. **اینوسویت** به‌عنوان یکی از علاقه‌مندان به توسعه فناوری‌های بلاکچین، امیدوار است که با ادامه نوآوری‌ها و پیشرفت‌ها، شاهد یک اکوسیستم مالی غیرمتمرکز قوی‌تر و کارآمدتر باشیم.
سخن پایانی
ر شما هم به‌دنبال کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌های خود در بستر اتریوم هستید، رول‌آپ‌ها می‌توانند راه‌حلی مناسب باشند. فرقی نمی‌کند توسعه‌دهنده یک DApp باشید یا کاربری عادی؛ آشنایی با این فناوری جدید و درک کاربردهای آن می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین استفاده را از ظرفیت‌های شبکه اتریوم ببرید. تیم **اینوسویت** نیز در کنار شماست تا با ارائه آموزش‌ها و خدمات تخصصی، راه را برای بهره‌گیری از فناوری‌های نوین هموار کند.